XX. mendeko Euskararen Corpus estatistikoa
Testuingurua
II ZATIA EUSKARATUTAKO MAILEBUETAN KONTSONANTISMO LATINOA. A.- AURRETIKOAK Kontsonantismo latinoak berezitasun aproposak jasotzen ditu mailebuen zehar gure sistema fonetikora etortzean.Normala denez, kontsonantismo horrek
Gure fonetikan zerikusi nagusia duen fenomeno zenbait, halanola, N/L ondorengo oklusiba gorren ozendura (
Euskarak, bestalde, halako arkaismo kontserbatzaile bat isladatzen du latinarekiko bokalearteko oklusiba gorretan eta aurretiko e/i belareen kasuan (
Orain azaldutako fenomeno fonetikoak adieragarriak gertatzen dira hitz bat latinetik ala erromanikotik noiz gureganatu zen jakiteko.
Nabarmena da
Bestalde, sardoaren gisako isolamenduak euskaran ere belare zaharraren (
Alde honetatik begiratuta, euskaran gelditu diren latin testigutzak oso baliozkoak dira.
Gainera, euskararen joera fonetikoak mailebuak gure ohituretara egokitu ditu, esate baterako, haserako oklusiben ozenduran:
Alderdi guztiok zehazki aztertuak izanen dira fonema kontsonantiko bakoitza euskal sistema fonetikoan bereziaz.
B.- LATIN KONTSONANTEAK Latin kontsonanteak gaurko erromantzeetan garbiro isladatuak daude; bere azalpen foniko sistematikoa, horregatik, alferrikakotzat jotzen dugu.Kasu, batzutan, ordea, euskaran dezaketen eragin desberdina azaltzea interesgarria daiteke, b soila eta biezpainkari-frikariaren kasuan bezala, gure sistema fonetikoari ez baitagokio.
C eta g fonemek latinean bustidura progresibo bat jasan zuten e/i bokaleen muturrean, h, berriz, mutua mantendu zen gehienetan, eta bost deklinabideen soiltzeak, besteen artean, bukaerako m/n fonemen galketa ekarri zuen area askotan.